Xôi trứng kiến, món ăn lạ mà quen của người dân Yên Bái

Nhắc đến với ẩm thực Mù Cang Chải du khách từng đi qua đây sẽ chẳng thể nào quên được những ruộng nương nếp bậc thang, mùi lúa chín vàng hay mùa rơm rạ phảng phất qua làn gió, những bữa cơm đậm tình dân tộc. Và sẽ chẳng thể nào quên được hình ảnh của những nắm xôi trứng kiến lấm tấm màu tím phớt, khói nghi ngút.

Mù Cang Chải mùa lúa chín

Cài hồn của món xôi trứng kiến đó chính là những miếng trứng kiến đen và gạo nếp nương của Mù Cang Chải. Vào khoảng tháng 2 hay tháng 3 âm lịch hàng năm, khi tiết trời sang xuân ấm áp là lúc loài kiến ở Mù Cang Chải sinh sôi và phát triển mạnh, cũng chính vì thế là thời điểm vàng để bà con có thể lấy trứng kiến về làm xôi.

Khi mặt trời đỏ như hoa dong giềng, người vùng cao Yên Bái lại bảo nhau đã đến mùa trứng kiến. Thế là đàn ông đeo dao lên rừng, không bỏ lỡ dịp may chỉ có một lần trong năm, lấy trứng kiến về cho chị em ở nhà chế biến thành các món ăn độc đáo thơm ngon bổ dưỡng.

Loại kiến lấy trứng tại đây có một tên gọi khác là con ngạt

Tại Yên Bái không phải bất kể loại kiến nào trên rừng cũng có thể lấy trứng và ăn có hương vị giống nhau được. Loại kiến lấy trứng tại đây có một tên gọi khác là con ngạt. Người dân nơi đây phân biệt rất giỏi họ chỉ cần nhìn thoáng qua một chút là có thể biết được đâu là tổ kiến cần được lấy. 

Trứng kiến Yên Bái có tổ to bằng cả một chiếc mũ của một người con gái. Họ cầm tổ kiến đập cho kiến bên trong chạy hết ra ngoài sau đó dùng dao bổ đôi vỗ vào vỏ tổ kiến cho trứng kiến rơi ra ngoài. Tuy nhiên người dân vùng cao nơi đây không bao giờ lấy hết sạch trứng trong một tổ kiến họ thường để lại một phần để những đàn kiến ấy tiếp tục sinh sản vào mùa sau.

Nhiều dân tộc ở Yên Bái đều rất giỏi trong việc chế biến các món ăn từ trứng kiến

Ở Yên Bái nhiều dân tộc như: Thái, Dao, Tày… đều rất giỏi trong việc chế biến các món ăn từ trứng kiến. Thông thường là ướp với muối tinh, hạt sẻn, vỏ dổi, các loại lá thơm, gói lá dong nướng than, nấu canh với măng sặt hoặc trộn trứng gà đem rán. Song ấn tượng nhất là xôi nếp trứng kiến. Người vùng cao Yên Bái lựa loại nếp ngon rồi ngâm với các loại lá đã được tuyển lựa qua nhiều đời để nhuộm mầu. Các loại lá này rất lành, không chỉ làm cho xôi có mầu sắc bắt mắt mà còn làm tăng hương vị cho xôi, sau đó dùng lá dong ngăn chõ thành các ô cho không lẫn màu.

Người vùng cao Yên Bái lựa loại nếp ngon rồi ngâm với các loại lá để nhuộm màu

Làm trứng kiến lắm công phu. Những hạt trứng nhỏ li ti trong suốt được đãi nhẹ với nước ấm, để ráo rồi ướp với bột canh, hành khô và phi với mỡ cho tới lúc tỏa hương thơm lừng làm háo hức những cái dạ dày tham lam. Sau đó mới dùng một chiếc lá chuối ngự gói trứng kiến vào để mùi thơm của trứng lẫn với hương lá chuối, thử hỏi, trên đời còn thứ gì ngon hơn.

Trứng kiến sau khi ướp gia vị gói trong lá dong tươi nướng than để trứng chín mà không bị cháy

Trứng kiến sau khi ướp gia vị gói trong lá dong tươi nướng than để trứng chín mà không bị cháy. Khi xôi chín rắc trứng kiến vào rồi nhẹ tay đảo đều. Đĩa xôi đủ các màu tươi sáng như màu của vùng núi rừng Tây Bắc đang rạo rực vào xuân, những hạt trứng kiến điểm xuyết trong lớp xôi trắng ngần như những hạt mầm ấp ủ những mùa đâm trồi nảy lộc.

Người vùng cao Yên Bái thường ăn xôi nếp trứng kiến với cá suối sấy khô nướng than chấm muối ớt trộn chanh

Xôi nếp vụ mới thơm dẻo lạ lùng, những hạt trứng kiến vỡ lép bép nho nhỏ trong miệng tỏa ra một mùi hương thơm dịu, cay cay, cứ dâng lên một niềm hưng phấn lạ kỳ, rồi chợt ùa đến vị ngọt bùi ngầy ngậy chưa từng được trải nghiệm. Điều đặc biệt là khi thưởng thức xôi trứng kiến, phải bốc bằng tay mới thú. Người vùng cao Yên Bái thường ăn xôi nếp trứng kiến với cá suối sấy khô nướng than chấm muối ớt trộn chanh. Hương vị của các loại thực phẩm quí của suối ngàn Tây Bắc như được cộng hưởng, thăng hoa, cứ dư ba trong lòng, tạo một ấn tượng khó phai.

Xôi nếp vụ mới thơm dẻo lạ lùng tỏa ra một mùi hương thơm dịu

Cách thưởng thức món xôi trứng kiến Mù Cang Chải đúng vị đó chính là dùng tay nhúm lấy một miếng xôi và cho vào miệng sẽ cảm nhận được những tiếng lép bép của trứng kiến không khỏi làm bạn xuýt xoa bởi vị ngon thơm của xôi nếp, vị bùi bùi, béo béo, ngậy ngậy của trứng kiến. Tất cả hòa quyện một cách hoàn hảo khiến bạn sẽ vô cùng ngạc nhiên đấy.

Oanh Kim (tổng hợp) - Luhanhvietnam.com.vn