Ghé thăm làng dệt Mỹ Nghiệp hóa thân thành ‘nàng Chăm’ xứ Panduranga

Đường đến làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp

Tọa lạc trên địa phận thuộc thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận, cách thị xã Phan Rang 12km về phía Đông Nam. Làng dệt Mỹ Nghiệp hay còn gọi với tên đầy đủ là làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp. Làng có tên Chăm là Chaleng, tên tiếng Việt là Mỹ Nghiệp có ý nghĩa là nơi sản sinh ra làng nghề chuyên nghiệp, đẹp đẽ. Mỹ Nghiệp là làng nghề dệt thổ cẩm truyền thống nổi tiếng của người Chăm ở Ninh Thuận.

Làng dệt Mỹ Nghiệp là làng dệt thổ cẩm truyền thống nổi tiếng của người Chăm

Lịch sử hình thành và phát triển

Nghề dệt thổ cẩm của người Chăm tại vùng đất xứ Panduranga (nay gọi là Phan Rang) đã có từ rất lâu đời. Tuy nhiên, vải thổ cẩm lúc bấy giờ được dệt với hoa văn và cách thức vô cùng đơn giản. Ngoài những bộ trang phục thổ cẩm của vua, vương, quan lại, quý tộc và các giới phú hào thường được đính kèm thêm trang sức, còn lại thổ cẩm của dân thường vẫn được dệt rất thô sơ.

Đến thế kỷ 17, bà Ponagar đã đặt chân đến vùng đất Panduranga và nhận thấy khí hậu nơi đây thích hợp cho việc trồng bông lấy tơ dệt vải. Chính vì thế, bà đã truyền lại nghề dệt cho Ong Xa và bà Chaleng là hai vợ chồng đang sinh sống ở làng Chaleng thời xưa (tức làng Mỹ Nghiệp ngày nay). Sau đó nghề dệt thổ cẩm chính thức trở thành nghề truyền thống mẹ truyền con nối tại ngôi làng này. 

Bằng sự sáng tạo, kết hợp khéo léo các hoa văn, màu sắc với nhau mà mỗi tấm vải thổ cẩm nơi đây đã dệt nên những giá trị nghệ thuật độc đáo góp phần vào sự đa dạng và sinh động trong nền văn hóa đậm sắc dân tộc. 

Hoa văn độc đáo dệt nên những giá trị nghệ thuật độc đáo của dân tộc  (Ảnh @blue.lixianthux)

Tinh hoa nghệ thuật trong từng tấm vải

Theo truyền đạt từ các nghệ nhân lớn tuổi trong làng, để dệt được một tấm vải thổ cẩm cần trải phải qua rất nhiều công đoạn khác nhau như: tách hạt lấy bông, cuộn, ngâm dập, nhuộm, hồ, chải, đánh ống rất vất vả…Ngay cả khâu tìm màu nhuộm cũng đòi hỏi người thợ phải hết sức tỉ mỉ. Muốn có màu đen làm nền, phải nhuộm vải bằng lá chum bầu, sau đó đem ngâm trong bùn non bảy ngày đêm liên tục. Muốn có màu đỏ phải có mủ cây cánh kiến ở trên rừng cao; còn màu xanh thì phải chọn lá hoặc vỏ cây chàm…Công đoạn chọn màu đã khó, nhưng công đoạn phối màu còn khó hơn. Để tạo được những hoa văn tinh xảo, người thợ dệt phải có hoa tay, sáng tạo, thẩm mỹ cùng sự am tường về đường nét, màu sắc, hình khối…như những họa sỹ thực thụ. Ngoài ra, dệt vải cũng là khâu quan trọng không kém, do yêu cầu phải làm đều tay, nhịp nhàng để vải được căng mịn, nổi bật hoa văn. Từ bàn tay khéo léo của người thợ dệt, những sợi chỉ nhỏ li ti dần biến thành những mảnh thổ cẩm có hồn với màu sắc rực rỡ, hoa văn tinh xảo.

Một tấm vải hoàn chỉnh cần phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ và vô cùng công phu

Nét nghệ thuật độc đáo của vải thổ cẩm Mỹ Nghiệp được thể hiện qua sự phong phú, đa dạng về màu sắc, kiểu dáng, chủng loại. Nổi trội nhất là những hoa văn cổ thể hiện sự quý phái, sang trọng như Rồng trời, Văn cổ, Văn thần đèn, Siva, đặc biệt là các hoa văn về Văn con voi của người Tây Nguyên, hay Văn hoa mai của người Kinh, đồng thời kết hợp các chất liệu mới như sợi tổng hợp, sợi kim tuyến làm Văn cầu vồng đủ các sắc màu của thiên nhiên. 

Chính vì điều này, mà mỗi tấm thổ cẩm của làng nghề Mỹ Nghiệp đều là sản phẩm độc nhất vô nhị, chứa đựng những nét độc đáo riêng cho dù được dệt bởi cùng một nghệ nhân. Đó là lý do vì sao, trong hàng trăm tấm thổ cẩm, bạn khó có thể tìm được sự trùng lặp về hoa văn, kiểu cách, màu sắc giữa chúng. 

Mỗi tấm thổ cẩm làng Mỹ Nghiệp đều là sản phẩm độc nhất vô nhị (Ảnh @londamdang)

Trải nghiệm những gì ở làng dệt Mỹ Nghiệp?

Đến thăm làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, bạn không chỉ được tận mắt chiêm ngưỡng quá trình dệt nên những tấm thổ cẩm đa dạng màu sắc mà còn được dịp tận tay sờ, chạm và ướm thử những tấm vải mềm, mịn. Với những bàn tay tài hoa, uyển chuyển từ những nghệ nhân có kinh nghiệm lâu năm, bạn sẽ thấy thao tác điêu luyện khéo léo đến mức nào, không những thế, bạn còn thấy được sự tự hào dân tộc, niềm say mê nghề của những nghệ nhân nơi đây đã tạo ra những sản phẩm chất lượng nhất.

Dệt vải đòi hỏi người thợ phải nhịp nhàng để tấm vải được mịn màng, hoa văn nổi bật

Tại làng dệt Mỹ Nghiệp, bạn còn có thể hóa thân thành những cô gái, chàng trai dân tộc Chăm để học hỏi cách đang dệt thổ cẩm qua sự chỉ dẫn của các cô nghệ nhân nơi đây. Trong từng nhịp điệu, giai đoạn đạp vải, kéo tơ… bạn sẽ thấy được sự khó khăn, vất vả nhưng đầy hứng thú khi tạo ra những đường nét hoa văn trên nền vải thổ cẩm mềm mại. Trong quá trình trải nghiệm những công đoạn dệt thổ cẩm, bạn còn được nghe những câu chuyện tình yêu, câu chuyện về các giai thoại về lịch sử dân tộc Chăm. Qua đó, bạn sẽ hiểu hơn về văn hóa của một dân tộc đã từng tồn tại và hưng thịnh trong quá khứ.

Mèo con đùa nghịch bên khung dệt (Ảnh @maryperkin04)

Có dịp du lịch Ninh Thuận, bạn đừng nên bỏ lỡ chuyến ghé thăm làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp này nhé, hãy để bạn có cơ hội chiêm ngưỡng tận mắt, sờ tận tay những tác phẩm thổ cẩm kỳ công, hay những trải nghiệm tuyệt vời khi hóa thân thành những ‘nàng Chăm’ bên khung cửi…để lưu lại những khoảnh khắc đẹp nhất trong chuyến du lịch của bạn nhé!  

Thùy Vũ (Tổng hợp) – luhanhvietnam.com.vn