Bất cứ ai từng đến với Huế mà chưa ghé thăm chùa Thiên Mụ thì xem như chưa cảm nhận hết vẻ đẹp của vùng đất mộng mơ này. Ngôi chùa đã trải qua biết bao nhiêu đổi thay, thăng trầm của lịch sử và trở thành một trong những hình ảnh biểu tượng của thành phố. Cùng với Đại Nội Huế, dòng sông Hương êm đềm vắt ngang, tiếng chuông ngân vang của chùa Thiên Mụ đã đi vào bao nhiêu bài thơ, điệu nhạc của người dân xứ Huế bao đời.
Chùa Thiên Mụ là ngôi chùa cổ kính nằm cạnh dòng sông Hương ở phía Tây thành phố Huế. Ngôi chùa tọa lạc trên đồi Hà Khê, nằm ở phía tả ngạn của sông Hương. Từ trung tâm thành phố chỉ mất khoảng 5km đi xe máy hoặc ô tô là bạn sẽ được ngắm nhìn vẻ đẹp của ngôi chùa nổi tiếng này.
Chùa Thiên Mụ (hay còn gọi là chùa Linh Mụ) nằm ở làng An Ninh Thượng, phường Kim Long, Thành phố Huế. Đây là một điểm đến tâm linh nổi tiếng ở xứ cố đô cũng là điểm du lịch nức tiếng.
Được xây dựng vào năm 1601 dưới thời chúa Nguyễn, chùa Thiên Mụ là ngôi chùa cổ nhất xứ Huế hiện nay. Vẻ đẹp của ngôi chùa cổ kính này được tạo nên từ sự hòa quyện giữa những giá trị lịch sử, tâm linh và giá trị văn hóa nghệ thuật độc đáo. Chùa Thiên Mụ được vua Thiệu Trị xếp vào diện "Thần Kinh Nhị Thập Cảnh" (20 thắng cảnh đất Thần Kinh) với bài thơ 'Thiên Mụ chung thanh' do đích thân vua sáng tác và được khắc vào bia đá dựng gần cổng chùa.
Tương truyền ,trước thời điểm xây dựng chùa Thiên Mụ, trên đồi Hà Khê đã có một ngôi chùa mang tên Thiên Mỗ hoặc Thiên Mẫu. Đây là một ngôi chùa của người Chăm.
Sau thời điểm đó, chúa Nguyễn Hoàng vào xứ Thuận Hóa làm Trấn thủ kiêm nhiệm cả vùng Quảng Nam, ông đã đích thân đi xem xét thế đất ở đây nhằm chuẩn bị cho mưu đồ mở mang cơ nghiệp về sau để xây dựng giang sơn cho dòng họ Nguyễn. Trong một lần rong ruổi vó ngựa dọc theo bờ sông Hương ngược lên phía đầu nguồn, ông bất ngờ nhìn thấy một ngọn đồi nhỏ nhô lên bên dòng Hương trong xanh uốn khúc. Nơi đây có thế đất như hình một con rồng đang quay đầu nhìn lại, ngọn đồi này chính là đồi Hà Khê bây giờ.
Người dân địa phương cho biết, nơi đây còn được gọi là Thiên Mụ Sơn vì ban đêm thường có một bà lão mặc áo đỏ quần lục xuất hiện trên ngọn đồi và từng nói với mọi người: "Rồi đây sẽ có một vị chân chúa đến lập chùa để tụ linh khí, làm bền long mạch, cho nước Nam hùng mạnh". Chúa Nguyễn Hoàng nghe xong rất đồng ý với lời kể của dân chúng và vô cùng vui mừng. Năm 1601, ông đã cho dựng một ngôi chùa trên đồi, phía trước nhìn ra sông Hương và đặt tên là "Thiên Mụ".
Chùa Thiên Mụ là công trình tôn giáo mang nhiều nét kiến trúc đặc sắc của cố đô Huế. Nhìn từ trên cao, tổng thể ngôi chùa như rùa thần khổng lồ soi bóng xuống dòng sông Hương bên cạnh. Ngôi chùa được bao quanh bởi những dãy tường đá xây thành hai vòng chắc chắn.
Cổng Tam Quan là cổng chính vào chùa với cấu trúc 2 tầng tám mái. Có 3 lối đi để qua cổng, mỗi lối có cửa ván bằng gỗ, được bó bằng đai và đinh đồng chắc chắn,. Hai bên các lỗi đi có tượng hộ pháp trấn giữ.
Tháp Phước Duyên là công trình nổi bật nhất và là điểm gây ấn tượng với du khách khi ghé thăm chùa Thiên Mụ. Ngọn tháp này được xây bằng gạch cao 21m, gồm có 7 tầng và được xây dựng vào năm 1844. Mỗi tầng tháp đều có thờ tượng Phật. Bên trong tháp có một chiếc cầu thang hình xoắn ốc để dẫn lên tầng trên cùng, nơi mà trước đây có thờ tượng Phật bằng vàng.
Điện Đại Hùng là chánh điện của chùa Thiên Mụ. Bên trong thờ phật Di Lặc có tai to để lắng nghe được hết những nỗi khổ của chúng sanh, có bụng to để bao dung những lỗi lầm của người dân và chiếc miệng to để giữ được tâm bình yên, an lạc giữa trần gian nhiều khổ ải. Bên trên có một bức hoành phi khắc 4 chữ “Linh Thửu Cao Phong”.
Ngoài ra ở đây cũng treo một chiếc chuông đồng khá lớn chạm hình nhật nguyệt. Qua khỏi nơi thờ phật Di Lạc là đến điện thờ Tam Thế Phật, ở hai bên trái phải là Văn Thù Bồ Tát và Phổ Hiền Bồ Tát. Đi theo bên hông điện để vòng ra phía sau vườn là nhà trưng bày chiếc xe hơi của Cố hòa thượng Thích Quảng Đức - nhà sư đã thiêu thân để chống chế độ đàn áp Phật giáo một thời. Phía sau là mộ tháp của cố hòa thượng Thích Đôn Hậu, nhà sư đã có công lớn trong công cuộc chấn hưng Phật giáo.
Điện Địa Tạng nằm phía sau điện Đại Hùng và được xây trên nền điện Di Lạc, được chạm trổ nhiều hình ảnh với kiến trúc độc đáo.
Đây là điện thờ nằm ở phía cuối chùa, nằm giữa rừng cây và được trang trí khá giản dị, không có hoa văn nhưng gợi nên không khí trrag nghiêm đặc biệt. Trong chính điện có tượng Quán Thế Âm Bồ Tát được đúc bằng đồng đen với nét mặt dịu dàng và ngồi trên đài sen, phía trên là bức hoành phi Quán Âm Điện. Trước tượng đồng Quán Thế Âm, còn có một bức tượng đá nằm trong tủ kính, với những ngón tay thon dài, đường nét mềm mại và uyển chuyển. Phía hai bên thờ thập vị Điện Vương.
Trong khuôn viên chùa Thiên Mụ của thành phố Huế, có một loài hoa nở quanh năm tạo nên cảnh sắc tuyệt đẹp và mang nhiều ý nghĩa, đó là hoa Sala. Loài hoa này mang đến sự an yên và tĩnh lặng.
Cây sala còn có tên khác là cây Vô Ưu, Hàm Rồng hay Ngọc Kỳ Lân. Loài hoa được trồng nhiều ở các đình, chùa, miếu này có nguồn gốc từ Ấn Độ và gắn liền với truyền thuyết về sự ra đời của Phật Thích Ca. Tương truyền, Đức Phật được hoàng hậu Maya sinh ra dưới gốc cây sala. Trong kinh Đại Bát Niết Bàn cũng kể lại rằng Đức Phật đã nhập diệt dưới hai gốc cây hoa sala. Khi Ngài nằm dưới gốc cây nghỉ ngơi thì đột nhiên toàn cây nở hoa đỏ rực, những cánh hoa rơi xung quanh Ngài như mưa sa.
Hoa sala tượng trưng cho thân hình của người phụ nữ trong văn hóa Ấn Độ, còn trong Phật Giáo, hoa sala hiện thân của sự thấu hiểu và cảm nhận cuộc sống với cái nhìn thuần khiết, vô ưu.
Đến du lịch Huế, nhất là vào những ngày hè oi bức, du khách nhớ ghé qua ngôi chùa Thiên Mụ với tuổi đời hơn 400 năm. Sau khi tham quan, ngắm cảnh và tìm hiểu nét đẹp kiến trức cũng như những câu chuyện gắn liền với thăng trầm của ngôi chùa linh thiêng bậc nhất xứ Huế, hãy dành những giờ phút thưởng thức vẻ đẹp trong lành của những đóa sala lạ mà quen. Những đóa hoa tượng trưng cho sự an nhiên, yên bình sẽ làm dịu đi cái nóng oi bức giữa hạ.
Thanh Giang (Tổng hợp) - luhanhvietnam.com.vn