Quan họ Bắc Ninh – món quà vô giá từ làn điệu truyền thống

Những điều cần biết về quan họ Bắc Ninh

Quan họ Bắc Ninh hay còn gọi là dân ca quan họ được biết đến như là một nét sinh hoạt văn hóa đặc trưng ở miền Bắc Việt Nam. Nét văn hóa này được hình thành từ rất lâu, từ thời văn hóa Kinh Bắc cũ, bao gồm hai tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh hợp thành sau này được tách ra hai tỉnh thành riêng nhưng phần nhiều Bắc Ninh là đa số. Theo thời gian làn điệu dân ca này ăn sâu vào đời sống người dân và nhanh chóng lan tỏa ra cả khu vực đồng bằng sông Hồng. Hiện nay có thể nói cùng với chèo thì quan họ Bắc Ninh là dòng nhạc dân ca được xứ Bắc yêu thích bậc nhất.

Cái nôi hình thành nên dòng nhạc đặc biệt này đến nay vẫn còn gây tranh cãi. Có người cho rằng Quan họ Bắc Ninh mang âm hưởng của dòng nhạc cung đình, là ghép theo đúng nghĩa đen của hai từ quan và họ hợp thành . Nhưng có người lại tin quan họ Bắc Ninh là khởi nguồn của một tôn giáo dân gian xưa cũ, tức là chứa nhiều yếu tố phồn thực mà không phải lễ tiết của cung đình. Mặc dù nguồn gốc của dòng nhạc này chưa có đáp án chính xác nhưng với những người yêu thích dân ca quan họ thì đó không phải là điều quan trọng. Các nghệ sỹ vẫn nhiệt tình biểu diễn và người yêu thích thì vẫn tìm nghe mỗi ngày. Quan họ hiện nay thường hát đối tức là hát giao duyên giữa liền chị và liền anh. Nghĩa là dùng quan họ như chiếc cầu nối để đối đáp tình cảm đôi bên, gắn kết gần gũi với khán giả.

Liền chị trong một hội thi quan họ Bắc Ninh

Sự biến tấu của quan họ còn phụ thuộc vào tinh thần nghệ sỹ. Đôi khi là nội dung kịch bản có sẵn và nghệ sỹ chỉ cần làm theo nhưng với những nghệ sỹ có tố chất thiên bẩm họ thích sáng tạo làm thành phong cách riêng, từ đó ghi điểm cũng như thân thuộc, tự nhiên hơn với khán giả. Có một thông tin khá thú vị chính là dòng sông Cầu Chảy giống như một biểu tượng địa danh thường xuyên xuất hiện trong âm hưởng quan họ nên được người dân đặt tên là khúc sông quan họ. Cầu chảy dần trở thành nguồn cảm hứng vô tận trong các bài hát và thấm nhuần vào sâu tinh thần những người yêu mến dòng nhạc quan họ Bắc Ninh.

Quan họ như chiếc cầu nối để đối đáp tình cảm đôi bên, gắn kết gần gũi với khán giả

Tinh thần bản sắc văn hóa trong quan họ Bắc Ninh

Quan họ Bắc Ninh là một nét văn hóa âm nhạc truyền thống đặc sắc không thể thiếu trong cuộc sống người dân phía Bắc. Dòng nhạc này rất gần gũi với người dân chân phương, thể hiện tình cảm một cách mộc mạc, lịch sự mà rõ ràng. Người dân nghe nhạc bằng tất cả sự yêu mến, cũng như tôn trọng với những nghệ sỹ biểu diễn tài năng, tấm lòng và tình yêu chân thành. Vì lẽ đó mà quan họ Bắc Ninh thường được dùng là phương thức sinh hoạt cuối tuần của người dân Bắc Ninh và nhiều vùng lân cận.

Quan họ rất gần gũi với người dân chân phương, thể hiện tình cảm một cách mộc mạc chân thành

Vào ngày 30/09/2009, quan họ Bắc Ninh đã được tổ chức UNESCO công nhận là di sản không gian văn hóa thế giới phi vật thể. Đó như là một sự khẳng định về giá trị vô giá mà quan họ dân gian đã làm trong suốt nhiều thập kỷ qua, những ảnh hưởng đậm nét mà khó dòng nhạc nào có thể phá bỏ. Hiện nay ở khu vực đồng bằng sông Hồng có khoảng 49 làng quan họ đang hoạt động, lưu giữ và phát triển. Như vậy có nghĩa dòng nhạc quan họ không phải chỉ tồn tại ở Bắc Ninh như nhiều người vẫn lầm tưởng, cũng không phải chỉ có tỉnh thành Bắc Ninh là có trách nhiệm bảo tồn môn nghệ thuật này. Tất nhiên cũng cần hiểu Bắc Ninh là tỉnh mà quan họ hoạt động mạnh mẽ và sôi nổi nhất.

Quan họ Bắc Ninh đã được tổ chức UNESCO công nhận là di sảnvăn hóa thế giới phi vật thể

Tại các làng quan họ, trẻ em ngay từ bé đã được tập hát, được sinh hoạt chung với các bậc tiền bối. Đặc biệt ở tỉnh Bắc Ninh, hầu hết các nhà văn hóa ở đây đều được dùng như phòng học chung để ươm mầm nuôi dưỡng các tài năng nhỏ tuổi. Các em thường xuyên được gặp gỡ và giao lưu với thế hệ các nghệ sỹ quan họ nổi tiếng, được các thầy giáo, cô giáo hướng dẫn chi tiết từng câu hát, uốn nắn chau chuốt.

Quan họ Bắc Ninh được tỉnh thành thường xuyên tổ chức các cuộc thi nhằm tìm ra người tài năng nhất, đây chính là cái nôi phát hiện ra những nghệ sỹ quan họ nổi tiếng sau này. Cùng với việc hát nhiều nơi còn hòa trộn với tập tục ăn trầu, gõ mõ. Đến Bắc Ninh du khách có thể dễ dàng bắt gặp những hình ảnh như vậy. Người dân thoải mái nghêu ngao hát quan họ và miếng trầu trở thành thứ báu vật vô giá không thể thiếu.

Các cuộc thi quan họ luôn được đông đảo thí sinh tham gia tranh tài

3. Những tên tuổi lớn ghi dấu đậm nét làng nhạc quan họ Bắc Ninh

Quan họ Bắc Ninh đã là dòng nhạc truyền thống vô cùng nổi tiếng mà hầu hết người dân dù không phải ở miền Bắc cũng đều biết đến. Để phát triển được dòng nhạc này xa như vậy, bảo tồn nhiều thập kỷ như vậy chính là nhờ những nghệ sỹ đã thả hồn và quyết tâm lưu giữ giai điệu truyền thống. Có thể kể đến trong đó như NSND Thúy Hường, NSND Thúy Cải, NSUT Thu Huyền, NSUT Khánh Hạ, NSUT Hải Xuân, NSUT Quang Vinh, ....

NSUT Thu Huyền là một trong những tên tuổi lớn giúp phổ biến các làn điệu dân ca quan họ

Họ đều là những tên tuổi lớn, xuất hiện nhiều thập kỷ qua trong các bài hát nổi tiếng và thực sự phủ sóng mạnh mẽ trong khu vực. Giọng hát trong trẻo, mượt mà cùng với lối diễn xướng tự nhiên, lịch lãm tạo ấn tượng mạnh cả phần nhìn lẫn phần nghe. Để tìm hiểu về dòng nhạc này bạn có thể lên youtube, có rất nhiều những bài hát hay đã ăn sâu vào tiềm thức người dân.

Quan họ Bắc Ninh ngày càng phát triển và thu hút không chỉ người dân trong nước mà cả nước ngoài

Một cách khác để hiểu thêm về quan họ Bắc Ninh, bạn hãy đến trực tiếp tỉnh thành này, có được những trải nghiệm thực tế cũng như những thông tin mà khó có được khi chỉ ngồi trước truyền hình. Đến Bắc Ninh, bạn ngoài việc được thưởng thức dòng nhạc nổi tiếng, tiếp xúc và giao lưu với các nghệ sỹ mà còn là một hành trình du lịch thú vị mà không thể tìm được ở bất kỳ đâu.

Ngọc Hải (tổng hợp) - luhanhvietnam.com.vn

Ảnh: Internet