Cốm Hà Nội - thức quà quý của mùa thu Bắc Việt

Mùa thu Hà Nội về, nắng vàng ươm, hương hoa sữa thơm nồng, sấu rụng đầy trên phố... thoang thoảng đâu đó là hương cốm non, cái mùi hương dịu dàng nhưng vẫn đủ để bao đời nay những người con Thủ đô nhớ về khi xa Hà Nội.

Cốm xanh là thức quà quý mà người con Hà Nội nào cũng nhớ về khi đi xa

Từ lâu, cốm xuất hiện nhiều trong các tác phẩm thơ, văn, ca nhạc "Mùa cốm xanh về thơm bàn tay nhỏ. Cốm sữa vỉa hè thơm bước chân qua" - Nhớ mùa thu Hà Nội (Trịnh Công Sơn) hay "Mỗi khi thấy mây thu phủ ngang trời, người ta gặp nhau ở chợ vẫn thường chỉ nói một câu: Bây giờ ở Hà Nội là mùa cốm! Thế rồi nhìn nhau không nói gì nữa, nhưng mà ai cũng thấy lòng ai chan chứa biết bao buồn..." - theo Vũ Bằng trong "Miếng ngon Hà Nội".

Thức quà nếp non có màu xanh như ngọc lưu ly, tưởng đâu là nơi gửi gắm cả bầu trời thu Hà Nội. Trời còn chưa chuyển thì ngoài phố đã có tiếng rao của những cô hàng cốm, như chú chim non báo hiệu thu sang. Gói cốm mua về, mở lá sen ra bên trong là những hạt cốm xanh mướt lại mềm, cho vào miệng thấy vừa dẻo vừa thơm, vị ngọt dịu tan ra nơi cổ họng.

Cốm được bọc trong chiếc lá sen vô cùng cẩn thận

Trước kia cốm cũng quý lắm, món quà dâ dã đó từng là vật phẩm quý giá để tiến vua. Thực ra nhiều tỉnh miền Trung hay vùng núi Tây Bắc đều làm cốm nhưng suy cho cùng để được thưởng thức chuẩn vị, thơm ngon và đặc biệt nhất vẫn là cốm Hà Nội.

Để cho ra đời được một mẻ cốm non thơm lừng đòi hỏi ở người làm rất nhiều sự công phu, cầu kỳ. Lúa tới mùa khum ngọn, còn nguyên sữa gặt về làm cốm.  Họ không vò hay đập lấy hạt mà chỉ nhẹ nhàng tuốt, rồi cho vào nồi rang. Rang xong mang giã khi còn nóng, giã khéo léo để hạt cốm không nát mà phải giữ được độ tròn. Qua bảy tám lần như thế mới bỏ được hết vỏ trấu, mà vậy cũng còn chưa xong, phải trải qua mấy bận giần sàng rồi đựng vào lá sen nữa thì mẻ cốm thô mới hoàn thiện.

Để ra được một mẻ cốm thô hoàn chỉnh là quá trình làm rất cầu kỳ, tỉ mỉ

Chẳng có món nào như cốm của người Hà Nội, đã cầu kỳ trong cách làm mà ngay cả khi ăn cũng cần tỉ mỉ. Mượn ít lời của nhà văn Thạch Lam “Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vị ấy, cái mùi thơm phức của lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: trong màu xanh của cốm, cái tươi mát của lá non, và trong chất ngọt của cốm, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. Thêm vào cái mùi hơi ngát của lá sen già, ướp lấy từng hạt cốm một, còn giữ lại cái ấm áp của những ngày mùa hạ trên hồ..."

Không chỉ là món ăn chơi, người ta cũng dùng cốm làm nguyên liệu để chế biến nhiều món khác như xôi cốm, chè cốm, bánh cốm hay cốm xào... để thết đãi bạn bè gần xa mỗi khi có dịp về Hà Nội.

Ngoài cốm hạt, du khách cũng thường thích mua chiếc bánh cốm Hà Nội làm quà

Món ăn phổ biến và nổi tiếng khắp từng con hẻm trên mảnh đất Thủ đô này ngon nhất phải kể tới làng Vòng. Cốm làng Vòng (nay thuộc phường Dịch Vọng, Cầu Giấy) là nơi có nghề làm cốm nổi tiếng nhất tại Hà Nội. Với hơn 1000 năm giữ nghề, tới nay các công đoạn làm cốm xưa vẫn được lưu truyền và giữ nguyên bản sắc.

Bạn đi mua cốm, trừ khi thèm quá chứ đừng mua khi trời còn chưa vào hẳn thu. Phải tới trung tuần tháng 9, đương mùa rồi giá cốm rẻ hơn một chút, một cân cốm Hà  Nội chỉ có giá khoảng từ 200 - 230.000VNĐ.

Làng Vòng (phường Dịch Vọng, Cầu Giấy) là nơi làm món cốm Hà Nội nổi tiếng nhất

Người ta hè nhau đi ăn chả cá, đi ăn bún thang, đi ăn kem Tràng Tiền... nhưng nếu vào thu rồi, thì mình thư thư, đi mua cốm cái đã. Cốm ăn cùng chuối trứng cuốc hoặc quả hồng chín đỏ... cũng rất ngon, nếu không thì ăn riêng nhâm nhi thêm tách trà xanh và từ từ cảm nhận. Rồi đó, bạn quen với hương vị nồng nàn riêng có của mùa thu trên đất Kinh Kỳ. 

Chấm chuối trứng cuốc với cốm là cách ăn của nhiều người Hà Nội. Ảnh: @9400.vintage

Dù vậy, nhưng có một điều chắc chắn rằng hương cốm nồng nàn vẫn luôn là thứ phong vị thân quen nhất của mảnh đất Kinh Kỳ. Dường như có một sự quyến rũ nào đó níu kéo bước chân người qua đường, để rồi cốm vẫn là sự lựa chọn hàng đầu cho những món quà lưu niệm gửi người thân phương xa.

Một gánh cốm rong trên phố

Dù bạn là người con xa xứ từng có một tuổi thơ tươi vui ở Hà Nội hay đơn giản là người khách phương xa lần đầu đătụ chân tới thì ăn nắm cốm Hà Nội rồi tưởng như đã nắm trọn trong tay khoảng trời thu mênh mông của mảnh đất văn hiến này./.

Chang (tổng hợp) - luhanhvietnam.com.vn

Ảnh: Internet