Những tháp Chăm ở Bình Định ngàn năm tuổi đầy bí ẩn 

Xứ Nẫu Bình Định chính là xứ sở Vijaya xưa và là kinh đô của Vương quốc Chăm-Pa (1000 – 1471), thời kỳ được xem là vàng son của nền văn hóa Chăm-Pa, chính vì vậy tại đây có hệ thống các công trình kiến trúc thể hiện cho nền văn hoá này cực kỳ đa dạng. Hệ thống các tháp Chăm ở Bình Định mang đặc trưng kiến trúc Ấn Độ Giáo, vị trí ở trên đỉnh đồi hoặc các vùng đất cao thoáng đãng rất đắc địa nên dù trải qua rất nhiều năm thì vẫn luôn sừng sững dù không tránh khỏi những dấu vết của thời cuộc. Nhiều tháp Chăm ở Bình Định còn trở thành điểm du lịch hấp dẫn thu hút du khách đến thăm quan và chiêm ngưỡng. 

Bình Định từng là kinh đô của nước Chăm Pa xưa nên có hệ thống các tháp Chăm cổ rất đẹp. Ảnh: @phuonganhph

Khám phá các ngọn tháp Chăm ở Bình Định với kiến trúc độc đáo 

1. Tháp Bánh Ít 

Nhắc đến các tháp Chăm ở Bình Định thì chắc chắn tháp Bánh Ít là cái tên nổi tiếng nhất, đây cũng là điểm dừng chân rất quen thuộc của du khách. Tháp Bánh Ít nằm ở thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp của huyện Tuy Phước. Di tích Chăm này có 4 ngọn tháp lớn nằm trên đồi cao đứng gần nhau, một tháp lớn ở trên cao và ba tháp nhỏ ở dưới thấp, nếu nhìn từ xa tựa như một mâm bánh ít đã bóc lá nên người ta mới gọi cụm tháp này là bánh ít . Trên đỉnh mỗi tháp ở cụm tháp Bánh Ít đều có tượng thần Siva được làm bằng đá nhưng kiến trúc của mỗi tháp lại có sự khác biệt về cả sắc thái đến các chi tiết chạm trổ, điêu khắc mang đến nét bí ẩn và vẻ đẹp đa dạng.
 

Tháp Bánh Ít rất nổi tiếng trên bản đồ xê dịch của Bình Định. Ảnh: @glodivaltrip

Tháp cổng cao 13m xây trên bình đồ vuông, mỗi chiều 7m,  tháp có hai cửa  thông nhau theo hướng Đông Tây trên một trục thẳng với cửa tháp chính nằm trên đỉnh đồi. Hai mặt còn lại là cửa giải không thông cùng lòng thấp nhưng nhìn vẫn rất giống cửa thật. Tháp cổng vẫn khá vững chãi dù đã bị hư hại tương đối nhiều, khu vực quanh tháp có các trị đá ốp trơn dùng để trang trí, diềm mái hơi nhô ra, tầng mái được trang trí rất đơn giản nhưng vô cùng khỏe khoắn. Tháp Bia có kiến trúc phần mái rất đặc biệt,  nhỏ dần về phía trên. Mỗi một tầng trên tháp đều có hàng cột theo lối thắt giữa và phình hai đầu tựa quả bầu nậm. Tháp có 4 cửa thông đều với nhau ở 4 hướng. Tháp Hoả nằm gần với tháp chính nhất, do phần mái có hình dáng vòm cong xuống tựa yên ngựa nên người ta còn gọi tháp này là tháp yên ngựa, Đế tháp cũng được xây dựng rộng và hẹp dần đến thân nên tạo vẻ thanh thoát ấn tượng, người ta còn ví von như vòng eo thon gọn của người con gái Chăm.
 

Không gian bên trong của tháp Bánh Ít. Ảnh: @kiengcan_p

Tháp chính nằm ngay chính giữa đỉnh đồi có kích thước lớn nhất trong cụm với chiều cao 20m. Điểm nhấn của tháp là cửa chính được trang trí và điêu khắc các hình ảnh sống động như Ganesa, Hamuman… Tháp có hệ thống cửa giả ở ba mặt đều mô phỏng kiến trúc của cửa chính, tuy nhiên phần đắp nhô ra chỉ bằng một nửa. Bên trong tháp có bức tượng nữ thần Shiva tọa trên đài sen, mặc dù chỉ là phiên bản phục chế nhưng hình ảnh lại vô cùng chân thật.
 

Kiến trúc tháp ấn tượng và tuyệt đẹp nên thu hút rất nhiều du khách tìm đến. Ảnh: @kuns2k1

 

2. Tháp Đôi 

Tháp chăm ở Bình Định này được xem như là một biểu tượng của tình yêu đôi lứa, người Quy Nhơn vẫn thường nhắc đến câu ca dao “Cầu Đôi liền với Tháp Đôi/ Quanh năm quấn quýt như tôi với nàng” Tháp Đôi nằm ở đường Trần Hưng Đạo trung tâm thành phố Quy Nhơn. 

Ngọn tháp này còn được gọi với các tên khác là tháp Hưng Hạnh với niên đại từ khoảng cuối thế kỷ XII và đầu thế kỷ XIII. Kiến trúc của Tháp Đôi hoàn toàn khác biệt so với các ngọn tháp Chăm khác của Bình Định. Mặc dù trước đây được xây trên một gò đất cao nhưng theo thời gian, qua những lần bồi đắt thì dần dần nơi gò đất của tháp đã trở nên bằng phẳng với các vùng khác trong khu vực.
 

Tháp Đôi được xem như là một biểu tượng về tình yêu đôi lứa. Ảnh: @thinhphucng

Cụm tháp Đôi bao gồm 2 tháp nằm gần nhau hướng trục Bắc Nam, mỗi một tháp có một cửa chính ở hướng Đông và ba cửa giả. Kích thước 2 thaps cũng có sự chênh lệch trong khi tháp lớn cao 20m thì tháp nhỏ cao 18m nên người ta vẫn thường ví von tháp lớn chính là người con trai che chở cho tháp nhỏ là người con gái. 

Hai tháp nằm sóng đôi, một tháp lớn và một tháp nhỏ hơn. Ảnh: @letsplaymakeup

Bên trong của Tháp Đôi thờ bộ ngẫu tượng Linga – Yoni, theo đóp Linga đặt ở trên bệ Yoni với ý nghĩa tượng trưng của sự hoà hợp âm dương và nguồn gốc cho sự sinh sôi và biểu hiện rõ nét tings ngưỡng phồn thực của người Chăm xưa. Đỉnh Tháp Đôi có thiết kế mở, rất thông thoáng tựa như để hấp thụ linh khí của trời đất. Theo truyền thuyết xưa thì trên chóp của đỉnh Tháp Đôi trước đây có 2 quả cầu lớn được làm bằng vàng ròng, tuy nhiên các thuỷ thủ da trắng đến từ Châu Âu trong một cuộc tấn công đã cướp đoạt hai khối cầu vàng này.
 

Ngọn tháp này nằm ở ngay trung tâm Quy Nhơn nên thu hút nhiều du khách. Ảnh: @anhthu9608

3. Tháp Dương Long 

Tháp Dương Long là cụm tháp Chăm ở Bình Định lớn nhất hiện nay. Tháp tọa lạc trên ngọn đồi cao thuộc thôn Vân Tường của xã Bình Hoà và thôn An Chánh của xã tây Bình huyện tây Sơn. Niên đại của tháp từ thế kỷ XII-XII. Kiến trúc tháp Dương Long là sự kết hợp hài hoà của kiến trúc Chăm và Khơ me.Cả cụm tháp đều đồng nhất về nét thiết kế được chia thành 3 phần rõ ràng là đế, thân và phần mái.
 

Dương Long là cụm tháp Chăm lớn nhất Đông Nam Á hiện nay. Ảnh: quynhonhotel

Khu vực dế được xây dựng tương đối cao và vững chắc, xung quanh thân tháp có cửa chính, cửa giải được trang trí và chạm khắc các hoa văn rất đặc trưng, trên đỉnh của mỗi tháp trong cụm tháp này đều có đài sen được điêu khắc bằng đá rất đẹp. Tháp giữa cũng là tháp trung tâm, cao 28,81m, tháp Nam cao 32,94m là ngọn tháp còn nguyên vẹn nhất, tháp Bắc cao 31,76m đây là ngọn tháp bị hư hại nhiều nhất. Tổng diện tích của tháp là 370m vao gồm 2 tháp chính, nhà trưng bày hệ thống tường, cổng chính, cổng phụ. 

4. Tháp Cánh Tiên 

Tháp Cánh Tiên hay còn được biết đến với những tên gọi khác như tháp Đồng, tháp Con Gái. Ngọn tháp nằm nằm ở một quả đồi cao ở xã Nhơn Hậu của thị xã An Nhơn, cách Quy Nhơn 27km. Tháp Cánh Tiên chỉ có duy nhất 1 tháp được xây dựng từ khoảng cuối thế kỳ XI đến XII, bề mặt vuông vức, cao 200m.
 

Tháp Cánh Tiên chỉ có duy nhất 1 toà tháp với kiến trúc tuyệt đẹp. Ảnh: @vietnam_travel_media

Nếu như các tháp Chăm ở Bình Định khác cóp phần trang trí khá đơn giản thì ở ngọn tháp này phần trang trí lại được thể hiện rất cầu khí, ngoài ra, phía ngoài của gốc thân tháp được ốp đá chạm khắc hoa dây xoắn rất tinh tế, vừa bề thế, chắc chắn lại vừa thanh thoát. Tháp Cánh Tiên có tất cả 4 tầng, mỗi tầng có 4 góc được trang trí bởi các tháp giả, trên mỗi tháp giả đều có hoạ tiết đuôi phụng điêu khắc bằng đá. Bên trong tháp Cánh Tiên thờ Nữ thần Y A Na. 

Kiến trúc của tháp Cánh Tiên rất đẹp và độc đáo. Ảnh: @sygarette

5. Tháp Phú Lốc

Ngọn tháp Chăm ở Bình Định này nằm ở xã Nhơn Thành, thị xã An Nhơn, cách trung tâm Quy Nhơn 35km. Tháp nằm trên ngọn đồi cao đến 76m nên rất nổi bật giữa khu vực đồng bằng Bình Định và được ví von tựa một ngọn hải đăng trên càn. Tháp Phú Lốc mang một vẻ đẹp ngạo nghễ tuy nhiên phảng phất nét buồn trầm mặc. 

Ngay từ khu vực chân của tháp Phú Lốc du khách cũng đã có thể chiêm ngưỡng cảnh sắc rất kỳ vĩ của cả vùng đồng bằng xung quanh. Tọa tháp bình đồ hình vuông với độ dài mỗi chiều 9,7m,  cao 15m. Kiến trúc tháp nổi bật với vòm cửa hình lưỡi mác cao 6m, mỗi mòn được bao quanh bởi những phù điêu trang trí tinh tế. Các mái tháp được tạp dáng nhỏ dần vút lên cao rất độc đáo.  

Tháp không còn nguyên vẹn nhưng kiến trúc vẫn hết sức độc đáo. Ảnh: @voquocsang
 

6. Tháp Thủ Thiện

So với các tháp Chăm ở Bình Định khác thì tháp Thủ Thiện không quá nổi tiếng, tuy nhiên vẫn là điểm đến trấy hấp dẫn để du khách tìm đến và chiêm ngưỡng vẻ độc đáo của một ngọn tháp thiêng. Tháp Thủ Thiện nằm ở bờ nam sông Kôn thuộc địa phận xã Bình Nghi của huyện Tây Sơn, cách trung tâm của Quy Nhơn 35km. Tháp có quy mô tương đối nhỏ, và kiến trúc tối giản. 

Điều đặc biệt là tháp này không tọa lạc trên đồi cao mà lại nằm ở vùng đất bằng phẳng, bình đồ hình vuông đế thấp cao, thắp lại ở phần eo. Vòm cửa tháp nằm rải rác với hình mũi lao, kết cấu nhọn. Vẻ trầm buồn đặc trưng, màu gạch đỏ bong tróc với dấu vết của năm tháng của tháp Thủ Thiện mang một vẻ đẹp rất riêng độc đáo mà cũng đầy bí ẩn. 

Cận cảnh phần cửa tháp với các chi tiết nổi độc đáo. Ảnh: VNtrip

Hệ thống tháp Chăm ở Bình Định đều có sự lôi cuốn đặc biệt về kiến trúc và sự bí ẩn bởi những giai thoại gắn liền với thời kỳ vàng son rực rỡ của văn hóa Chăm ở vùng "đất võ trời văn" . Một số ngọn tháp lớn như Dương Long, Bánh Ít, Cánh Tiên, Tháp Đôi đã được xếp hạng  Di tích cấp Quốc gia.

Nguyệt Cát (Tổng hợp) - Luhanhvietnam.com.vn 

Ảnh: Internet