Tìm hiểu 10 làng nghề truyền thống ở Bắc Giang với những nét đẹp văn hoá thú vị

Bắc Giang thuộc khu vực trung du miền núi Bắc bộ, nơi đây nổi tiếng với các làng nghề thủ công truyền thống có từ lâu đời. Sản phẩm của các làng nghề này ban đầu được lập ra không chỉ phục vụ nhu cầu tiêu dùng mà còn phục vụ chính quyền phong kiến. Đặc sản của Bắc Giang đã truyền tụng qua nhiều thế hệ và nổi tiếng khắp cả nước.

 

 

Các làng nghề truyền thống ở Bắc Giang nổi tiếng

 

1. Làng nghề bánh đa nem Thổ Hà

• Địa chỉ: xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.

Thổ Hà là một ngôi làng cổ nổi tiếng với phong cảnh đẹp có cây đa, bến nước, sân đình và những nếp nhà xưa nằm san sát nhau trên những con hẻm nhỏ. Đường làng và ngõ xóm được thiết kế giống với những làng cổ nổi tiếng như: làng cổ Đường Lâm, làng Cự Đà. Tuy nhiên, tiềm năng du lịch tại Thổ Hà chưa phát triển xứng tầm, người ta chỉ thường nhắc đến Thổ Hà qua nghề truyền thống lâu đời là làm bánh đa nem.

 

 

Bánh đa nem tạo nên thương hiệu chính bởi những đặc trưng độc đáo. Loại bánh này có màu trắng tự nhiên, mềm mại và dẻo, khi mở túi để lấy bánh ta có thể ngửi thấy mùi thơm của gạo cùng với độ dai đặc trưng, cũng không dễ vỡ như nhiều loại bánh đa nem khác. Khi cuốn nem rán, vỏ bánh trở nên giòn tan, màu vàng óng rất hấp dẫn. 

 

 

Trong làng bánh đa Thổ Hà, có khoảng 200 hộ gia đình sản xuất bánh đa nem. Họ duy trì nghề không chỉ vì lợi ích kinh tế mà còn vì mong muốn lưu giữ truyền thống của tổ tiên đã dành thời gian và công sức xây dựng suốt hàng thập kỷ. Với đặc trưng độc đáo của mình, hiện nay bánh đa nem Thổ Hà không chỉ được ưa chuộng trên thị trường trong nước mà còn được xuất khẩu sang nhiều quốc gia như: Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản,... 

 

 

Ngoài ra, người dân Thổ Hà cũng rất linh hoạt trong việc học các nghề mới. Gần đây, người dân làng Thổ Hà cũng đã bắt đầu học làm bánh đa như bánh đa Kế và hiện thương hiệu bánh đa Thổ Hà đang ngày càng phát triển trên thị trường. Nếu có cơ hội đến đây bạn nhớ mua sản phẩm này làm quà cho bạn bè và người thân, sản phẩm đặc trưng của làng nghề Thổ Hà Bắc Giang chắc chắn để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng mọi người.

 

 

2. Làng nghề mây tre đan Tăng Tiến

• Địa chỉ: xã Tăng Tiến, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.

Làng nghề truyền thống ở Bắc Giang này đã lưu giữ những nét đẹp của nghề đan lát suốt hơn 300 năm. Vượt qua biến cố lịch sử và cạnh tranh với các sản phẩm mây tre đan từ Trung Quốc, người làng Tăng Tiến đã kiên trì bảo tồn di sản nghề truyền thống của ông cha.

 

 

Ban đầu, đan lát chỉ là một nghề phụ, dân làng tranh thủ đan vài ba cái rổ, cái thúng khi không bận rộn với công việc đồng áng và bán chúng tại chợ phiên. Đến nay, đan lát bằng mây tre đã trở thành nghề chính của người dân trong làng, với khoảng hơn 6.000 lao động thành thục nghề. Sản phẩm đan lát của làng ngày càng đa dạng về thể loại, hình dáng và chất lượng ngày càng ổn định hơn.

 

 

Không chỉ tạo ra các sản phẩm gia dụng, kinh nghiệm du lịch Bắc Giang người dân còn sử dụng tay nghề khéo léo để thiết kế các mẫu túi, ví, gối,... ấn tượng. Sản phẩm ở làng nghề truyền thống Bắc Giang này không chỉ có giá trị lưu niệm mà còn trở thành quà tặng được du khách yêu thích. Hiện nay, sản phẩm ngoài được biết đến trên thị trường trong nước còn xuất khẩu đi: Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước Tây Âu,...

 

 

3. Làng nghề làm bún Đa Mai

• Địa chỉ: Đa Mai, Bắc Giang.

Bún Đa Mai nổi tiếng và phát triển với chất lượng cao. Sợi bún dẻo, thanh mát, không chua và trắng muốt như bột lọc. Có 4 loại bún chính: bún vẩy (bún lá), bún rối, bún vẩy ốc, bún con ba. Bún Đa Mai có thể chế biến thành nhiều món rất hấp dẫn, đặc biệt là món bún chả. Nghề làm bún ở đây đã tồn tại từ 400 năm trước và là một trong bốn làng nghề làm bún cổ xưa của miền Bắc. 

 

 

Đây là một nghề công phu và vất vả. Để tạo ra sản phẩm bún và đạt tiêu chuẩn thị trường thì người dân làng nghề truyền thống ở Bắc Giang nổi tiếng này phải đầu tư không chỉ công sức, trí tuệ, kiên trì mà còn cả tay nghề khéo léo. Quy trình sản xuất bún bao gồm nhiều bước: 

• Đầu tiên, gạo được ngâm trong nước ủ chua trong khoảng 2-3 ngày. 
• Sau đó, gạo được xay hoặc nghiền thành bột nhỏ mịn và được lọc để tách nước.
• Bột mịn này được vo viên thành từng quả to vừa phải và đem luộc chín tới 1/4 quả. 
• Tiếp theo, quả bún được chuẩn bị bằng cách nhào kỹ trong chậu sành, sau đó chỉ lấy phần bột nhuyễn để ép thành sợi bún. 

 

 

Hiện có 220 hộ ở Đa Mai tham gia sản xuất bún với sản lượng khoảng 7 tấn mỗi ngày. Để tôn vinh và bảo tồn nghề làm bún quý báu này, vào ngày 9/ 9 âm lịch hàng năm, dân làng tổ chức hội thi bún tại đình làng. Bún được đánh giá dựa trên độ dẻo, màu trắng, bóng mượt và không có vị chua. Giải thưởng không có giá trị vật chất cao mà là sự động viên và khuyến khích những gia đình sản xuất bún giỏi. Đồng thời, cũng nhắc nhở những gia đình chưa làm tốt để phấn đấu để giữ vững danh tiếng của bún Đa Mai.

 

 

4. Làng nghề hương ngát Linh Sơn

Đây là một làng nghề khá mới được tổ chức bởi hợp tác xã An Sơn ở thôn Tam Hiệp - An Lập. Mặc dù nổi tiếng chỉ trong khoảng 10 năm gần đây, nhưng hương Linh Sơn đã được nhiều người biết đến vì mùi thơm đặc trưng của nó. Vốn dĩ từ lâu đã nổi tiếng với việc sử dụng nhựa trám, hương bài, quế chi,... để làm hương. Chính vì lý do đó, vào năm 2005 một thành viên của hợp tác xã An Sơn đã quyết tâm học nghề và chuyển giao kiến thức cho bà con.

 

 

Sản phẩm hương được làm từ nhựa trám nguyên chất với tỉ lệ phù hợp và chỉ được phơi dưới ánh nắng. Vì vậy, hương Linh Sơn có mùi rất thơm và khi đốt, tàn hương cuộn tròn rất đẹp. Người dân trong vùng luôn coi việc đốt hương là một nét đẹp văn hóa tâm linh của người Việt, vì vậy mỗi cây hương được chế tạo đều được họ trân trọng và yêu quý. Hiện nay, hương Linh Sơn đã lan tỏa đến nhiều tỉnh lân cận như: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Thái Nguyên,...

 

 

>>Xem thêm: Tham khảo chùm tour du lịch miền Bắc nhiều điểm đến hấp dẫn

 

5. Làng bánh đa Kế

• Địa chỉ: xã Dĩnh Kế, thành phố Bắc Giang.

Bánh đa Kế là một loại bánh truyền thống không thể bỏ qua khi bạn đến thăm Bắc Giang. Bánh đa ở ngôi làng này có hương vị vô cùng đặc biệt. Hương vị của bánh đa ở đây không thể nhầm lẫn với bất kỳ nơi nào khác. Người dân làng nghề truyền thống ở Bắc Giang này làm bánh đa suốt cả năm, đặc biệt là vào những lúc nông nhàn. Ban đầu, đây là một nghề phụ, nhưng sau đó đã trở thành nghề chính trong nhiều gia đình. 

 

 

Bánh đa Kế đã tồn tại từ lâu đời là kết tinh của sự công phu, khéo léo và tinh tế của người dân. Mặc dù cách làm bánh đa ở đây có vẻ đơn giản, nhưng thực tế lại không phải vậy. Nguyên liệu chính để làm bánh đa Kế là gạo mà phải chọn loại gạo ngon, để lâu ngày cho nhựa gạo biến thành một dạng thức khác, nó cô đọng và hoà tan vào những hạt gạo trắng bên trong.

 

 

Khi thưởng thức bánh đa kế có hương vị bùi ngọt, giòn và thơm phức. Mỗi miếng bánh đa giòn tan trong miệng tạo ra cảm giác như đang đắm chìm trong hương vị của quê hương, lắng đọng theo âm thanh nhịp nhàng mỗi khi nhai. Hương vị của công sức và di sản của cha ông, vẫn mãi mãi tồn tại theo thời gian.

 

 

>>Xem thêm: Bánh đa Kế Bắc Giang - đặc sản dân dã ăn mãi chưa hết ghiền

 

6. Làng nghề mỳ Chũ Thủ Dương

• Địa chỉ: thôn Thủ Dương, xã Nam Dương, huyện Lục Ngạn, Bắc Giang.

Hiện nay, Mì Chũ không chỉ một thương hiệu phổ biến của địa phương mà còn cùng với vải thiều đã giúp đưa Lục Ngạn trở thành điểm đến nổi tiếng khắp cả nước. Đặc trưng của loại mì này nằm ở màu trắng tự nhiên, độ dai và hương vị thơm ngon độc đáo. 

 

 

Người dân Lục Ngạn sản xuất mì bằng phương pháp truyền thống, không sử dụng chất bảo quản, chất tạo màu hay hàn the. Và chỉ làm vào những ngày nắng để đảm bảo chất lượng, hương vị ngon lành với sức khỏe của người tiêu dùng. Mì Chũ hiện nay có thể nhận diện là một nhãn hiệu độc quyền được chính phủ bảo hộ, được quản lý bởi Hội mì Chũ (Lục Ngạn).

 

 

7. Làng trồng dâu nuôi tằm Mai Đình

Một trong các làng nghề truyền thống ở Bắc Giang đã có từ hơn 100 năm trước. Nghề này mang lại cuộc sống đầy đủ cho người dân trong thời buổi đất đai vẫn còn khó khăn. Nghề trồng dâu và nuôi tằm đòi hỏi sự chăm chỉ và chu đáo của người nuôi. Thông thường, chỉ có những gia đình thường xuyên có lao động túc trực tại nhà mới có thể làm nghề này.

 

 

Ở Mai Thượng, những người nuôi tằm luôn hỗ trợ và đoàn kết với nhau. Chỉ cần gọi một câu, hàng xóm láng giềng sẽ đến giúp đỡ như một sự thỏa thuận miệng, giúp nhau khi cần thiết. Khâu cuối cùng để có sản phẩm chất lượng là khi tằm đang đóng kén, người nuôi cần "hong nắng" và "sưng sấy" sao cho kén khô, thơm để khi ươm kén không bị tan. Điều này giúp tạo ra sợi tơ vàng óng, thuận lợi cho quá trình ươm tơ.

 

 

8. Rượu nếp cái hoa vàng làng Vân

• Địa chỉ: làng Vân Xá, xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.

Rượu làng Vân đã lâu trở thành một dòng rượu nổi tiếng làm “say lòng người”. Không ai biết rõ từ khi nào rượu làng Vân đã xuất hiện, chỉ biết rằng đây là loại đặc sản Bắc Giang quý giá từ thời xa xưa, được vua chúa sử dụng. Rượu làng Vân được chế biến từ một loại men truyền thống và nguyên liệu được chọn lọc kỹ, đó là nếp cái hoa vàng cao cấp. 

 

 

Với hương vị ngọt thơm, êm nồng thưởng thức rượu làng Vân trở thành một trải nghiệm đầy tinh tế. Từ lâu, rượu làng Vân đã được đánh giá như một loại rượu đại diện cho sự sang trọng và lịch lãm, phục vụ các văn sĩ, chính khách và nhân vật trí thức. Không có gì ngạc nhiên khi vua Lê Hy Tông đã trao cho rượu làng Vân danh hiệu "Vân Hương Mỹ Tửu" từ năm Chính Hòa thứ 24.

 

 

9. Làng nghề mộc Bãi Ổi

• Địa chỉ: thôn Bãi Ổi, xã Dĩnh Trì, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang.

Làng nghề truyền thống ở Bắc Giang này nằm tại vị trí thuận lợi về giao thông và gần các địa bàn có nguồn nguyên liệu gỗ rừng trồng. Thôn này có nhiều điều kiện phát triển nghề sản xuất mộc dân dụng. Đồ gỗ Bãi Ổi đã thu hút nhiều khách hàng trong tỉnh do chất lượng tốt và giá cả phải chăng. Cả làng còn có những thợ đi khắp nơi để đóng đồ và dựng nhà thuê.

 

 

10. Nghề gốm làng Ngòi 

• Địa chỉ:  thôn Tân Ninh, xã Tư Mại, huyện Yên Dũng, Bắc Giang.

Gốm làng Ngòi vẫn còn khá mới mẻ trên thị trường, chỉ xuất hiện trong khoảng chục năm gần đây. Mặc dù vậy, gốm làng Ngòi đã nhanh chóng tạo dựng danh tiếng riêng nhờ sự độc đáo, giản dị, chân chất của nó cũng như hai màu sắc “xương đất” và “men nước dưa” đặc biệt. 

 

 

Khác biệt với Bát Tràng chỉ sử dụng màu sơn và trang trí hay Phù Lãng chỉ vuốt và dội men; gốm làng Ngòi được trang trí bằng các hoa văn đắp nổi sáng tạo trên chất liệu gốm nâu sành, một đặc trưng mà các họa sĩ tự tay tạo ra. Các sản phẩm gốm của làng Ngòi mang phong cách dân gian và tinh thần văn hoá đặc sắc của làng quê. Đến địa điểm du lịch Bắc Giang ngắm các sản phẩm gốm hay tranh tường thu hút bằng sự đơn giản, dân dã, gần gũi nhưng vô cùng độc đáo trong hoa văn trang trí và cách thể hiện.

 

Mặc dù phải đối mặt với sự cạnh tranh của thị trường, nguy cơ mai một nhưng người dân tại những làng nghề truyền thống ở Bắc Giang vẫn luôn “giữ lửa” nghề không bị mất dần. Tham quan các làng nghề truyền thống bạn sẽ hiểu rõ hơn giá trị cha ông để lại và yêu thêm văn hoá mộc mạc của mảnh đất này.

 

Hà Lê (tổng hợp) - luhanhvietnam.com.vn

Ảnh: Internet