Tham quan các làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh tìm hiểu những nét văn hoá độc đáo

Bắc Ninh có một hệ thống làng nghề đa dạng và phong phú. Các sản phẩm này thể hiện sự khéo léo và tài năng của những người thợ và nghệ nhân trong làng nghề. Đến ngày nay, hầu hết các làng nghề vẫn giữ được bản sắc đặc trưng của vùng Kinh Bắc xưa và liên kết với các di tích lịch sử, văn hóa. Nơi đây còn được tổ chức nhiều lễ hội truyền thống hấp dẫn khách du lịch và trở thành điểm đến phổ biến cho ai yêu thích văn hóa và lịch sử.

 

 

Các làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh nổi tiếng

 

1. Làng tranh dân gian Đông Hồ

• Địa chỉ: xã Đông Khê, Song Hồ, Thuận Thành, Bắc Ninh.

Làng tranh Đông Hồ không còn xa lạ với đại đa số người dân miền Bắc cũng như Việt Nam nói chung. Tranh dân gian Đông Hồ mang đến cho bạn cảm giác trở về sự yên bình, mộc mạc nhưng vẫn giữ được tinh túy của làng quê Việt Nam xưa. Sau nhiều năm hình thành và phát triển, làng tranh cổ xưa này mang đậm tính lịch sử rất đáng để tham quan. Hiện nay, đây là nơi được Nhà nước và nhân dân giữ gìn, bảo tồn và phát huy.

 

 

Theo những nghệ nhân tại đây, để có được bức tranh Đông Hồ cần phải trải qua một quá trình bao gồm nhiều khâu công phu và kiên nhẫn. Các nghệ nhân phải vẽ mẫu, khắc bản in, khắc ván in, pha chế màu, bồi giấy,... Tranh Đông Hồ có nhiều thể loại khác nhau, nhưng tiêu biểu là những thể loại như: cuộc sống hàng ngày, phê phán xã hội, tín ngưỡng, tranh bộ, tranh chữ, câu đối,...

 

Giống như nhiều làng nghề cổ khác, làng tranh Đông Hồ thể hiện bản sắc của mình qua các di sản văn hóa vật chất như: đình, chùa, đền, miếu và các di sản văn hóa tinh thần như phong tục, tập quán và tín ngưỡng tôn giáo. Để trải nghiệm sự đa dạng, bạn có thể đến vào dịp lễ hội Kỳ Yên, diễn ra từ ngày 14/3 đến 25/3 âm lịch hàng năm. 

 

 

2. Làng gỗ mỹ nghệ ở Đồng Kỵ

• Địa chỉ: xã Đồng Quang, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. 

Thôn Đồng Kỵ cách Hà Nội khoảng 25km, đã lâu nổi tiếng với ngành sản xuất các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ gỗ. Nghề gỗ mỹ nghệ bắt đầu từ những năm 1960 và phát triển mạnh từ năm 1980 đến nay, với các sản phẩm như: bàn ghế, tủ đứng, tủ chè,... theo phong cách giả cổ và hiện đại. Sản phẩm của Đồng Kỵ đã có mặt trên toàn quốc và mang nhiều nhãn hiệu khác nhau.

 

Thôn Đồng Kỵ hiện đã thu hút khoảng 200 doanh nghiệp, 2300 hộ gia đình và hơn 100 cửa hàng chuyên cung cấp, giới thiệu và bán sản phẩm trong địa phương. Làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh nổi tiếng này đã tạo được việc làm cho nhiều lao động đến từ các vùng lân cận. Ngoài hoạt động kinh doanh, Đồng Kỵ còn tổ chức các lớp đào tạo nghề cho thanh niên trong các tỉnh khác.

 

 

3. Làng gốm Phù Lãng

• Địa chỉ: Xã Phù Lãng, TX. Quế Võ, Bắc Ninh.

Phù Lãng là làng cổ nhất ở Quế Võ, có lẽ vì lý do đó nơi này mang đậm nét truyền thống của dân tộc Việt Nam. Theo nghiên cứu ban đầu, truyền thống làm gốm Phù Lãng đã tồn tại từ thế kỷ 10 - 11. Vào thời kỳ Lê Trung Hưng (thế kỷ 17 - 18), ngành gốm Phù Lãng đã trở nên phát triển mạnh mẽ, tạo ra nhiều hiện vật có giá trị nghệ thuật cao như: bát hương, bình hoa, con vật,...

 

 

Những hiện vật này được trang trí bằng các hoa văn như: rồng, phượng, hoa, lá, mây và có lớp men màu da lươn. Hiện nay, những hiện vật này được trưng bày và bảo tồn tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam. Nguyên liệu chủ yếu để sản xuất sản phẩm gốm là đất sét và củi. Ngoài những sản phẩm gốm truyền thống, ở Phù Lãng hiện nay còn có dòng gốm "mỹ nghệ" đang phát triển mạnh, bao gồm: lọ lục bình, bát hương,... 

 

 

>>Xem thêm: Chùm tour du lịch miền Bắc nhiều điểm đẹp

 

Gốm cổ truyền thống ở Phù Lãng đa dạng và phong phú về loại hình và kiểu dáng. Từ các vật dụng hàng ngày cho đến gốm tín ngưỡng và gốm xây dựng. Gốm mỹ nghệ hiện nay cũng mang tính đa dạng với nhiều loại hình và kiểu dáng, phục vụ và đáp ứng mọi nhu cầu. Gốm Phù Lãng không chỉ được ưa chuộng trên thị trường trong nước mà còn được xuất khẩu sang các quốc gia lớn như: Mỹ, Anh, Pháp, Ý, Nhật Bản, Hàn Quốc,...

 

 

Khi đến làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh này, bạn sẽ được ngắm nhìn và trải nghiệm các công trình cổ xưa và các sản phẩm gốm đặc trưng như: đình, chùa, đền, cũng như lục bình và các đồ gốm nhỏ khác. Ngoài ra, bạn cũng có thể tự tay trải nghiệm làm gốm thông qua sự hướng dẫn tận tâm của các thợ làng nghề địa phương.

 

 

4. Làng nghề gò, đúc đồng ở Đại Bái

• Địa chỉ: Đại Bái, huyện Gia Bình, Bắc Ninh.

Làng còn được gọi là làng Bưởi Nồi, nằm cách thủ đô Hà Nội khoảng 35km. Tọa lạc trên một dải đất cao bên bờ sông Bái Giang và nổi tiếng với các sản phẩm từ đồng như: tượng, đỉnh đồng, lư hương, lọ hoa, tranh và câu đối bằng đồng. Nghề đúc đồng truyền thống đã được làng phát triển từ rất lâu, ban đầu là làm đồ đồng phục vụ cho gia đình, sau khi ông Nguyễn Công Truyền - một người có công lớn trong tổ chức sản xuất và tạo mẫu đến làng đã phát triển mạnh mẽ. 

 

 

Trải qua nhiều biến động trong một thời gian dài, đồng thời cùng sự phát triển của công nghệ. Không chỉ dừng lại ở trình độ thủ công ban đầu, ngành này đã mở rộng sang các loại hình yêu cầu trình độ cao như chạm khắc thủ công mỹ nghệ. Người làm đồng của Đại Bái đã tạo ra một loạt sản phẩm trang trí và đồ gia dụng bằng đồng mạ bạc. Địa điểm du lịch Bắc Ninh này được khách du lịch ưa chuộng đến tham quan đông đúc.

 

 

5. Làng nghề mộc, chạm khắc Phù Khê

• Địa chỉ: Thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.

Theo các bậc trưởng lão, làng Phù Khê được thành lập từ thời An Dương Vương xây dựng thành Cổ Loa, phát triển đến thời đại của Lý Thái Tổ khi đô thành chuyển về thành Thăng Long. Trong thời gian này, nhu cầu xây dựng cung điện và thành quách đã tăng lên đáng kể, thu hút nhiều nghệ nhân tài giỏi từ nhiều vùng lân cận tập trung về Phù Khê. Điều này dần dần đã tạo nên danh tiếng cho làng và vẫn còn được biết đến cho đến ngày nay.

 

 

Các sản phẩm ở đây bao gồm chạm khắc Rồng, đồ thờ cúng cho đến đồ gia dụng,... Nghề chạm khắc của làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh này không chỉ có lâu đời mà còn rất đa dạng và phong phú, đạt đến mức độ tinh xảo và có giá trị nghệ thuật cao. Trong thời kỳ kháng chiến, nghề chạm khắc Phù Khê có thời điểm gặp khó khăn, nhưng từ năm 1990 đến nay, nghề chạm khắc Phù Khê đã phát triển mạnh mẽ.

 

Sản phẩm của làng chạm khắc Phù Khê không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn được xuất khẩu ra nước ngoài. Phương thức truyền nghề của làng chạm khắc Phù Khê theo nguyên tắc "cha truyền con nối", tuy nhiên hiện nay, các nghệ nhân trong làng sẵn lòng truyền nghề cho những ai có đam mê và đam mê với nghề này.

 

 

6. Làng nghề giấy dó Dương Ổ

• Địa chỉ: xã Phong Khê, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.

Nghề làm giấy đã tồn tại từ rất lâu ở Bắc Ninh, từ thời xa xưa đã sản xuất giấy để đáp ứng nhu cầu in sách, tranh, sản xuất pháo cho Thăng Long và Kinh Bắc. Nguyên liệu để làm giấy dó là vỏ cây dó được mang về từ miền ngược bán cho làng nghề. Quá trình sản xuất giấy thông qua nhiều giai đoạn công phu, tỉ mỉ và đòi hỏi sự cống hiến của các nghệ nhân. 

 

 

Ngày xưa, họ chỉ sản xuất một số loại giấy truyền thống như: giấy in sách, vẽ tranh, làm hàng mã, cuốn pháo,... Trong những năm gần đây, nghề làm giấy ở Dương Ổ đã phát triển và lan tỏa sang các thôn khác trong xã. Sản phẩm ngày càng đa dạng, phong phú và chất lượng cao như: giấy in sách, giấy vở, giấy ăn, giấy vệ sinh và giấy đóng gói bao bì.

 

 

7. Làng mây tre đan Xuân Lai

• Địa chỉ: huyện Gia Bình, Bắc Ninh.

Một trong những làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh khởi nguồn của nghề thủ công làm tre trúc. Ngày nay, làng này còn nổi tiếng với các sản phẩm nội thất mỹ nghệ từ tre và trúc, bao gồm: ghế sofa, nhà tre, xích đu, tủ, giá sách và cả tranh nghệ thuật lấy cảm hứng từ tranh dân gian Đông Hồ và các loại tranh phong cảnh khác.

 

 

Đặc biệt, những sản phẩm từ tre và trúc có màu nâu đen tự nhiên mà không cần sơn phủ. Những sản phẩm này không chỉ thân thiện với môi trường, mà còn mang đến vẻ đẹp tinh tế và sang trọng. Nhờ sự khéo léo và sáng tạo của các nghệ nhân làng nghề Xuân Lai, các cây tre và trúc bình dị đã được nâng tầm thành tác phẩm nghệ thuật vô cùng đẳng cấp và ấn tượng

 

 

8. Làng dệt lụa Tam Sơn

• Địa chỉ: Tam Sơn, thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh.

Địa điểm du lịch Từ Sơn này có lịch sử hàng ngàn năm và cũng lâu đời nhất ở quê hương Kinh Bắc. Làng nông nghiệp đa canh, đa nghề nổi tiếng với nghề dệt lụa, trồng dâu và chăn tằm. Sự phát triển của nghề dệt lụa, đã thúc đẩy các hoạt động thương mại tại làng quê này. Trung tâm của làng Tam Sơn là chợ, nơi họp vào các ngày 2, 5, 7 và 10 hàng tháng, nằm ngay dưới chân chùa Cảm Ứng.

 

Không chỉ vậy, còn được biết đến như một mảnh đất địa linh nổi tiếng, hội tụ những giá trị tiêu biểu của nền văn hiến Kinh Bắc - Bắc Ninh. Trong quá trình tồn tại và phát triển của làng Tam Sơn, nhiều truyền thống lịch sử và văn hóa đã được thừa kế và phát triển qua các giai đoạn lịch sử, như truyền thống yêu nước và cách mạng, truyền thống hiếu học và sự phát triển văn hóa.

 

 

9. Làng rèn sắt Đa Hội

• Địa chỉ: phường Châu Khê, TP Từ Sơn, Bắc Ninh.

Đa Hội là làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh nổi tiếng với nghề rèn sắt. Làng ngày nay đã phát triển thành một xưởng thép khổng lồ, sản xuất hàng trăm tấn sản phẩm thành phẩm mỗi ngày. Lịch sử phát triển rèn thép kéo dài suốt 400 năm, ban đầu chỉ để phục vụ nhu cầu sản xuất nông nghiệp với quy mô nhỏ. 

 

 

Trong những năm gần đây, có một sự phát triển đáng kể trong sản phẩm tại làng sắt thép Đa Hội. Mở rộng cả quy mô, kiểu dáng và chủng loại. Các sản phẩm có thể kể đến: công cụ nông nghiệp, phụ tùng xe đạp, xe máy, ô tô, khung bàn ghế cũng như các loại sắt xây dựng và sắt công nghiệp. 

 

 

10. Làng nghề Bùi Xá

• Địa chỉ: làng Bùi Xá, xã Ninh Xá, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh.

Làng nghề truyền thống Bắc Ninh này là quê hương của một món đặc sản gia truyền được rất nhiều người ưa chuộng. Kinh nghiệm du lịch Bắc Ninh, nem Bùi không chỉ độc đáo mà còn có giá trị văn hóa truyền thống ý nghĩa lâu đời. Người dân địa phương thường gọi Nem Bùi là nem thính. Thính là thuật ngữ địa phương dùng để chỉ các hạt gạo rang và xay nhuyễn. 

 

 

Trước khi làm nem, gạo phải được vo và ngâm trong nước khoảng 3 giờ, sau đó vớt lên để ráo nước rồi đem rang. Gạo sau khi rang phải đảm bảo độ tơi xốp và màu vàng đều cho từng hạt. Tiếp theo là quá trình xay gạo. Thường người địa phương ở đây sử dụng cối để xay gạo, cho đến khi gạo thành chất nhuyễn và mịn thì được sử dụng để làm nem.

 

 

Để làm nem, người ta lấy thịt từ thân con lợn và phải tươi ngon nhất để làm nem. Sau khi lấy phần nạc và mỡ, chúng được thái mỏng theo chiều dọc của thịt. Sau đó, thịt được hấp trong khoảng 10 - 15 phút và được nêm gia vị phù hợp. Bước cuối cùng, nem được nén chặt thành những quả nhỏ và bọc trong lá sung và lá chuối. Công việc làm nem rất vất vả vì nó đòi hỏi sự cẩn thận và tinh tế trong từng bước thực hiện.

 

Bài viết này tóm tắt một số thông tin về những làng nghề truyền thống ở Bắc Ninh ngày nay. Nếu bạn có cơ hội ghé thăm, đừng quên đến thăm những làng này để khám phá về nghề truyền thống cũng như giá trị văn hoá, lịch sử đẹp của miền quê này.

 

Hà Lê (tổng hợp) - luhanhvietnam.com.vn

Ảnh: Internet