Thăm chùa Thủ Lễ Huế tìm về dấu xưa làng cổ đất Cố đô

Chùa Thủ Lễ Huế nằm ở đâu?

Chùa Thủ Lễ là một ngôi chùa cổ nằm ở khu vực Thủ Lễ Nam, xã Quảng Phước thị trấn Sịa, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Chùa hình thành vào khoảng giữa thời Lê (1428-1788), nằm kề bên phá Tam Giang.

Địa điểm chùa tọa lạc nằm về phía Đông Bắc của tỉnh Thừa Thiên Huế. Nơi này cách trung tâm thành phố Huế chừng 15km. Nếu bạn đang có kế hoạch du lịch Huế thì đây cũng là một điểm đến thú vị vì huyện Quảng Điền cũng là nơi có nhiều di tích lịch sử, văn hóa, nghệ thuật có giá trị, bên cạnh kinh thành Huế tráng lệ hay hệ thống đền đài lăng tẩm nguy nga, như: thành cổ Hóa Châu, phủ Phước Yên và đặc biệt là đình – chùa Thủ Lễ.

Chùa Thủ Lễ nằm trên ngôi làng cùng tên - vốn là một ngôi làng cổ của đất Thuận Hóa. Ảnh Journeys in Hue.

Đến với ngôi chùa mang tên gọi đậm chất cổ xưa này, bạn không chỉ có cơ hội được tham quan và chiêm ngưỡng kiến trúc đặc biệt của một công trình tôn giáo mà còn tha hồ tham gia vào các hoạt động cùng người dân địa phương như: đánh bắt hải sản trồng, thu hoạch hoa màu và nhất là thưởng thức những món ăn đặc sản vừa đánh bắt được của vùng đầm phá Tam Giang.

Về thăm làng cổ Thủ Lễ, bạn sẽ được khám phá những nét đẹp cổ kính, bình dị của xứ Huế. Ảnh Journeys in Hue.

Ngoài ra vùng đất chùa Thủ Lễ Huế tọa lạc cũng là nơi có những làng nghề truyền thống với nhiều sản phẩm nổi tiếng như: bún bánh Ô Sa, rau sạch Thành Trung, rau má Quảng Thọ, đan lát Thủy Lập,… Đặc biệt hơn là huyện Quảng Điền cũng sở hữu cho mình 12km đường biển với nhiều bãi tắm đẹp, mà nổi bật nhất là phá Tam Giang rộng nhất tỉnh Thừa Thiên Huế với diện tích hơn 3.500 ha.

Làng Thủ Lễ nằm ngay cạnh phá Tam Giang - đầm nước lợ lớn nhất khu vực Đông Nam Á.

Nếu bạn đang có kế hoạch đến với xứ Huế mộng mơ thì chắc chắn không nên bỏ mảnh đất Quảng Điền, nơi có chùa cổ Thủ Lễ với nhiều giá truyền thống văn hóa, lịch sử cùng với những điểm tham quan hấp dẫn. Tất cả sẽ làm nên hành trình du lịch cố đô của bạn đầy thú vị đấy.

Chùa Thủ Lễ Huế và ngôi làng cổ của đất Thuận Hóa xưa

Hiện nay ở Huế có hơn 300 ngôi chùa lớn nhỏ, trong đó trên 100 chùa cổ. Điều đặc biệt nhất là hầu hết các chùa vẫn giữ được nét cổ kính của kiến trúc Á Đông và Việt Nam mà nổi bật nhất là chùa Thiên Mụ với lịch sử hơn 400 năm tuổi nằm bên dòng sông Hương thơ mộng. Ngoài ra, còn có các ngôi chùa Huế nổi tiếng khác nằm rải khắp cả trong và ngoài kinh thành, tập trung ở vùng gò đồi Dương Xuân, phía tây nam thành phố Huế. Mỗi ngôi chùa ở Huế không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo hài hòa với cảnh quan thiên nhiên xung quanh làm nên bức tranh tuyệt đẹp, mà đồng thời cũng là di tích lịch sử, văn hóa và tâm linh đặc sắc với quá trình xây dựng lâu đời. Chùa Thủ Lễ Huế là một trong những ngôi chùa như vậy.

Cố đô Huế có hơn 300 ngôi chùa lớn nhỏ, trong đó trên 100 chùa cổ.

1. Giai thoại về những cái tên của chùa Thủ Lễ

Chùa Thủ Lễ còn gọi người dân Huế gọi là chùa Hưng Lễ hoặc chùa Phật Lồi. Từ lúc ra đời đến đến nay, chùa là một ngôi cổ tự nổi tiếng của làng Thủ Lễ. Ngay từ những buổi đầu lập làng, ngôi chùa đã được cộng đồng dân cư nơi đây xây dựng để đáp ứng nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng.

Theo tiếng Hán thì “Thủ Lễ” có nghĩa là “giữ lễ”. Tên gọi chính thức của chùa và ngôi làng cổ này cho thấy dân làng rất coi trọng việc giữ gìn lễ nghi, nề nếp và phong tục.

Còn tên gọi chùa Phật Lồi thì lại được truyền lại qua câu chuyện về tích sử "Phật Lồi" của ngôi chùa. Theo truyền thuyết thì ngày xưa ở ranh giới làng Thủ Lễ và làng Khuông Phò có một pho tượng Phật. Người làng Khuông Phò thấy thế liền đến thỉnh tượng về để cầu tự nhưng lại thấy tượng nặng quá không thể khiêng được, ai nấy đều bó tay. Kỳ lạ thay là sau đó lại có đám trẻ chăn trâu của làng Thủ Lễ đến khiêng tượng về thì lại vô cùng dễ dàng vì nhẹ tênh. Khi tượng về đến vị trí chùa Thủ Lễ Huế hiện nay thì pho tượng trì xuống nên người dân liền lập chùa thờ pho tượng và đặt tên là chùa Phật Lồi.

2. Kiến trúc độc đáo của chùa Thủ Lễ Huế

Ngôi chùa cổ ở làng Thủ Lễ được vua Bảo Đại sắc phong và đặt tên là Hưng Lễ Tự vào năm 1941.

Lối dẫn đến sân chùa và chánh điện được trồng những hàng cây sứ đang đến độ nảy hoa.

Đến thăm chùa, du khách vừa bước qua khỏi cổng tam quan là đã thấy hiện ra lối dẫn đến sân chùa và chánh điện. Hai bên lối vào được trồng những hàng cây rợp bóng, nổi bật và đẹp mắt nhất trong số đó là những cây sứ đang đến độ nở hoa.

Nhìn tổng thể, chùa Thủ Lễ Huế được xây dựng theo lối cổ lầu khá đặc sắc. Hình ảnh đầu tiên du khách có thể thấy được là phần cổng tam quan cao lớn, uy nghi và đường bệ. Tiếp đó là khu vực gian chính của chùa được các nghệ nhân dựng theo kiểu nhà rường 3 gian 2 chái. Gian chính dựng theo kiểu nhà rường dọc. Đây là một lối kiến trúc lạ và rất hiếm thấy ở Huế thời đó.

Chùa được xây dựng theo lối cổ lầu rất đặc sắc. Ảnh Journeys in Hue.

Một trong những nét độc nhất nhất của chùa là trên mặt bốn cánh cửa giữa, các nghệ nhân xưa đã tạo nên những bức tranh tứ bình và bát bửu (8 vật quý) tuyệt đẹp bằng nghệ thuật chạm lộng điêu luyện. Những chi tiết gỗ của chùa chạm khắc tinh xảo, thể hiện rõ dấu ấn tài hoa của những người thợ làng Mỹ Xuyên ở xứ Huế xưa. Các cánh cửa hai bên có chạm hình năm con dơi mồm ngậm chữ “Thọ” tượng trưng cho “ngũ phúc”. Với những phần trang trí mang nhiều ý nghĩa như vậy nên chùa làng Thủ Lễ là nơi để dân làng thành tâm lễ Phật, cầu an, nhất là vào những ngày lễ tết, sóc vọng. Đây cũng là chốn vãn cảnh của du khách muôn phương khi có dịp đến Huế.

Ban đầu chùa Thủ Lễ chỉ được xây dựng bằng tranh tre nứa lá nên bị thời tiết khắc nghiệt và ngoại cảnh tác động rất nặng nề. Càng về sau chùa được trùng tu và xây dựng cơi nới thêm. Đến năm 1941, chùa chính thức được vua Bảo Đại ban tên thành chùa Hưng Lễ. Chính vì vậy mà ngay trên bức hoành của chùa, có khắc ba chữ Hưng Lễ Tự.

Trên bức hoành của chùa có khắc ba chữ Hưng Lễ Tự. Ảnh Journeys in Hue.

Mái chùa được trang trí bởi tứ linh: long - lân - quy - phụng mà nổi bật nhất là hình tượng lưỡng long chầu nhật trên phần chính giữa mái được khảm sành sứ một cách tinh xảo, làm cho cảnh song long hiện lên đầy thu hút. Nằm ngay phía dưới có hình tượng đôi rồng chầu nhật thuật lại cảnh bốn thầy trò Đường Tăng đã cùng vượt bao hiểm nguy để lên đường thỉnh kinh. Hình ảnh bốn thầy trò đều được đắp nổi rất ấn tượng với du khách.

Nội thất phần chánh điện được thể hiện đầy ấn tượng. Trong đó phần chính diện cùng với bức hoành phi được sơn son thếp vàng mang dáng vóc rất uy nghi, hoành tráng. Xen kẽ trước đó là những lá cờ phướn với những màu sắc đặc trưng.

Phần chánh điện của chùa Thủ Lễ Huế được phối theo kiểu ba gian hai chái với phần mái lợp ngói liệt và phần tường được xây gạch. Trên phần nóc được trang trí bởi những hình ảnh tứ linh, hoa lá cách điệu...Tất cả được ghép bằng sành sứ, vẽ bằng bột màu, nề vôi với màu sắc rất hài hòa. Khu vực chánh điện thờ các đức Phật và ở phía bên phải chùa thì thờ tự Quan Công. Nơi đây được bài trí cân xứng giữa các tượng Phật. Bức tượng Phật ngồi niết bàn trong trang phục chiếc áo tăng đầy nổi bật nằm xen giữa tượng Phật Đản Sanh và tượng Phật Thích Ca Mâu Ni. Đây cũng chính là pho tượng Phật Lồi trong tích cũ thuở xưa về tên gọi của chùa. Pho tượng ngày nay đã được dân làng sơn quét và đắp thêm thạch cao nên có phần thân thuộc và gần gũi hơn.

Phần chánh điện của chùa Thủ Lễ được phối theo kiểu ba gian hai chái với phần mái lợp ngói liệt. Ảnh Journeys in Hue.

Nơi thờ Võ Thánh nằm liền kề ngay cạnh chùa Thủ Lễ. Cách ngôi chùa  này chừng 5 km theo hướng Đông-Nam là nơi thờ Văn Thánh.

Có thể nói rằng, đến với chùa Thủ Lễ, du khách sẽ được chiêm ngưỡng sự giao thoa giữa kiến trúc cung đình và kiến trúc dân gian của nhà rường và chùa Huế. Với những giá trị đầy độc đáo trong tín ngưỡng tâm linh, chùa Thủ Lễ cùng với chùa Thiên Mụ, chùa Huyền Không Sơn Thượng chính là hiện thân của những truyền thống mang đậm nét đặc trưng của vùng đất cố đô.

Vài nét về làng cổ Thủ Lễ

Làng Thủ Lễ - nơi tọa lạc của ngôi chùa cổ nằm ở xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Làng nằm kề bên phá Tam Giang và được hình thành vào khoảng giữa thời Lê (vào khoảng thời gian1428-1788). Làng cổ Thủ Lễ trải qua hơn nửa thế kỉ hình thành và phát triển, đến nnay vẫn còn lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa đặc trưng của một làng quê xứ Huế.

Dân làng Thủ Lễ rất coi trọng việc giữ gìn lễ nghi, nền nếp và phong tục.

Theo sử sách thì Thủ Lễ vốn là một làng cổ của đất Thuận Hóa. Làng đã được dựng lập từ đầu thế kỷ XV cùng lúc với quá trình khai hoang vùng đất này.

Chính vì vây mà du khách sau khi đã đến hết những điểm sống ảo ở Huế nổi tiếng, hãy dành thời gia ghé thăm làng Thủ Lễ, khám phá những nét đẹp cổ kính, bình dị của một ngôi làng nổi tiếng xứ Huế nhé. Nơi đây có những con đường rợp mát bóng tre xanh và những ngõ nhỏ bình yên với tiếng trẻ nhỏ ê a học bài mỗi trưa. Ngoài những ngôi nhà thờ họ, đình, chùa cổ kính rêu phong, còn có những con đò, bến nước, dòng sông quê gợi nhớ lại một thời xa xưa, dĩ vãng và những gì gần gũi, thân thuộc nhất của mỗi người.

Chùa Thủ Lễ, hay còn gọi là chùa Hưng Lễ, chùa Phật Lồi. Ảnh Journeys in Hue.

Thủ Lễ nổi tiếng là vùng đất văn vật với nhiều công trình kiến trúc và văn hóa đặc sắc, Ngoài ngôi chùa cổ, nơi đây còn có: đình, miếu thờ Ngũ Hành gắn với truyền thuyết về Huyền Trân Công chúa thời Trần (1225 - 1400) đã theo chồng mở cõi Đàng Trong, Văn Thánh Miếu thờ Khổng Tử, Võ Thánh Miếu thờ Quan Công,...

Đình làng Thủ Lễ

Nằm cách chùa Thủ Lễ Huế một quãng đường ngắn, chỉ chừng 400m là đình làng Thủ Lễ. Ngôi đình và được xây dựng theo thuật phong thủy. Đình Thủ Lễ có lối kiến trúc gỗ mang đậm dấu ấn nghệ thuật dân gian của thế kỉ XIX. Cũng như chùa Thủ Lễ Huế, ngôi đình cũng mang phong cách nhà rường Huế với kiểu dáng, quy mô, mĩ thuật cũng như tính năng sử dụng và các đồ sứ trang trí mang đặc trưng của triều thời Nguyễn.

Đình và chùa Thủ Lễ thể hiện sự giao thoa giữa kiến trúc cung đình và kiến trúc dân gian của nhà rường và chùa Huế. Ảnh Journeys in Hue.

Điều này thể hiện rõ ở các đề tài trang trí trong kết cấu gỗ của đình vì chúng cũng được chạm trổ tinh xảo. Đặc biệt hơn là đình còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ có giá trị văn hóa và lịch sử như: bia đá, khánh đá, phiến đá dùng làm bùa yểm các loại ôn dịch thời xưa... và nhất là bộ sắc phong gồm 57 chiếc do các vua triều Nguyễn phong tặng.

Cứ vào ngày mồng 6 tháng Giêng hằng năm, dân làng Thủ Lễ lại tổ chức hội vật. Hoạt động truyền thống này được mở ở ngay giữa sân đình làng Thủ Lễ. Khi sới vật bắt đầu thì tiếng trống hội vật vang lên thúc giục trai tráng khắp vùng kéo nhau đến để thử sức cùng tranh tài. Điều thú vị là Hội vật làng Thủ Lễ và hội vật làng Sình chính là hai hội vật cổ và nổi tiếng nhất ở Huế, cũng như của cả khu vực miền Trung. Khi hội vật đã kết thúc, nghĩa là sang đến ngày mồng 7, dân làng Thủ Lễ lại nô nức rủ nhau đi xem hội đua ghe. Có thể nói rằng trong suốt hai ngày đầu năm mới, không khí ngôi làng cổ luôn tưng bừng, náo nhiệt vì có hội vật và hội đua ghe liên tiếp diễn ra. Truyền thống này cũng thể hiện tinh thần lạc quan và thượng võ của một làng quê trên đất Cố đô Huế.

Thanh (Tổng hợp) -  luhanhvietnam.com.vn

Ảnh: Journeys in Hue, Internet